А. Масла
РАСКАЗ ДАРОСЛАГА ЧАЛАВЕКА
— Дык вы пішаце для дзяцей? — колькі часу мой спадарожнік узіраецца ў краявіды за акном, а пасля рашуча кажа: — Тады раскажу вам адну гісторыю са свайго маленства. Даўно было, і ні з кім я не дзяліўся ёй. Разумееце, я сябру здрадзіў — ненаўмысна, так атрымалася. А да гэтай пары згад- ваецца, трывожыць...
Цягнік імчыць па заснежанай прасторы, раз-пораз працінаючы цемру перарывістымі гудкамі. Колы тах- каюць, як патрывожанае сэрца — тук-тук, тук-тук — гучна і часта. Нібыта не проста адольваюць шлях з горада ў горад, а пераносяць выпадковых суразмоўцаў праз гады, у іх маленства...
— Нарадзіўся я ў горадзе над Дняпром. Сям’я наша жыла ў шматпавярхоўцы, я ж днямі прападаў у бабулі ў Задняпроўі. У яе — свой дом, прастору для гульняў даволі. А самае галоўнае, быў там у мяне сяб- ра, Андрэем звалі. Іх хата якраз насупраць бабулінай стаяла. Мы ж адзін без аднаго кроку ступіць не маглі, былі не разлі вада. Не бачыліся толькі ўночы, калі мусілі спаць, ды падчас абеду. I тое, бывала, каб залішне гульню не перарываць, заскочым у хату, хлеба лусту адкроім, вадой намочым, цукрам пасыпем — гэта звалася «цымусам» — і на вуліцу.
Калі ж мне было шэсць гадоў, Андрэй з сям’ёй не- куды пераехаў — і мы згубіліся...
У год, калі адбылася прыкрая гісторыя, я перайшоў у сёмы клас. Пара, калі сябры, кампанія становяцца вельмі важнымі ў жыцці. I таму, як ніколі, дача- кацца не мог паездкі ў летнік: карцела сустрэцца з мінулагоднімі дружбакамі. Але на тую змену не прыехала ніводнага знаёмага. Атрад сабраўся нейкі нядобразычлівы, куслівы. Сказаць, што нешта бла- гое рабілі — не скажаш. Але сяброўства не было, разбіліся на гурткі, падцвільвалі адзін над адным, пляткарылі, мянушкі прыдумлялі.
Быў у атрадзе хлопец, мой равеснік. Сам чарнявы, вочы чорныя, сумныя нейкія. Ён хадзіў за мной сле- дам, нібы ў сяброўства набіваўся. Мяне чамусьці гэта раздражняла. Аднойчы я сказаў яму так, як многа хто з атрада казаў гэтаму хлопцу:
— Адыдзі, юда!..
Ён сцяўся, як ад удару, і больш не падыходзіў да мяне. Пасля з нейкай нагоды датэрмінова з’ехаў да- дому.
Мяне з летніка ў канцы змены забірала бабуля.
— Бач ты, як бывае,— сказала яна,— як лёс лю- дзей зводзіць. Такімі сябрамі вы з Андрэем у мален- стве былі, дык праз столькі гадоў во хоць у летніку сустрэліся... Ты што, не пазнаў яго? — запытала, перахапіўшы мой няўцямны позірк.— Гэта ж Андрэй, ён жыў праз дарогу, памятаеш? Я выпадкова яго ўчора ў горадзе сустрэла, размаўлялі. Мне падалося, вы і тут сябравалі — ён хораша гаварыў пра цябе.
Як азарэнне, высвеціўся вобраз чарнявага хлоп- чыка. Мяне працяла, як токам — так, Андрэй! Мой сябра — не разлі вада... Я не ведаў, што сказаць бабулі — праўду было сорамна.
Ад той пары колькі гадоў прайшло, а гэты пякучы сорам са мной. Андрэя я не бачыў болын ніколі — казалі, сям’я іх у хуткім часе выехала за мяжу. I не расказваў я гэтай іісторыі нікому — вам першай. Можа, напішаце, і выпадкова ён прачытае, даруе мне. Ці проста нехта задумаецца — як акуратна трэба з людзьмі, са словамі.
...Нібы разумеючы шчырасць майго спадарожніка, колы цягніка з растрывожанага «тук-тук», пераходзяць на сцвярджальнае: «Так! Так!..»