Правапіс часціцы не (ня)

Часціца не пішацца асобна

Калі ўжываецца:

— з дзеясловамі:

— з дзеепрыслоўямі:

— з кароткімі дзеепрыметнікамі:

— з поўнымі дзеепрыметнікамі пры наяў-насці паясняльных слоў

— з назоўнікамі, прыметнікамі, прыслоўямі і дзеепрыметнікамі пры наяўнасні супрацьпастаўлення: не

А таксама калі супрацьпастаўленне падразумяваецца:

— з лічэбнікамі, злучнікамі, прыназоўнікамі і часціпамі:

— з нязменнымі словамі:

— са словамі, якія пішуцца праз злучок

— з формамі вышэйшай ступені параўнання прыметнікаў і прыслоўяў: не большы, не святплейшы; не горш, не вышэй;

— пасля слоў далёка, нічуць, ніколечкі, зусім, якія ўзмацняюць адмаўленне:

— з назоўнікамі, калі яны ўжываюцца для адмаўлення: Гаспадарку весці — не лапці плесці. Пешы конному не таварыш. Век зжыць — не мех сшыць. Вада не бяда. Адзін у полі не воін._

Часціца не (ня) пішацца злітна

Калі ўжываецца:

— са словамі, якія без не не ўжываюцца:

— з назоўнікамі, прыметнікамі, прыслоўямі, якім яна надае процілеглае значэнне; такія словы звычайна можна замяніць сінонімамі без не-:

— з неазначалыіымі займеннікамі і прыслоўямі, у якіх яна націскная:

— з поўнымі дзеепрыметнікамі пры адсутнасці паясняльных слоў і супрацьпастаўлення:

— з прыметнікамі, дзеепрыметнікамі і прыслоўямі, калі ёсць словы вельмі, надта, выключна, часткова, цалкам са значэннем ступені якасці:

                      Ужыванне часціц не і ні.

Часціца не ўжываецца:

1. У адмоўных сказах пры дзеяслоўі-выказніку: Гоман не змаўкае.
2. Пры супрацьпаўстаўленні: Ён госць, а не гаспадар.
3. Пры адмоўным параўнанні: Гэта не снег, а чаромха цвіце.
4. Пры кожнай частцы састаўнога дзеяслоўнага выказніка: не мог не зрабіць.
5. Перад назоўнікам з прыназоўнікам без: не без дапамогі старэйшых.
6. Пасля часціц ледзь, амаль і падпарадкавальных злучніка пакуль, амаль, ледзь: знаёмы ледзь не  з маленства, снегу амаль не было.
7. У рытарычных сказах з пытальнымі займеннікамі, часціцамі, прыслоўямі: Хто не любіць сваю маці.
8. У сказах са словамі нельга, немагчыма: нельга не пабачыцца, нельга не паверыць.

Часціца ні ўжываецца:

1. Пры пералічэнні, калі яе можна замяніць злучнікам і: Ні ў казцы сказаць, ні пяром напісаць.
2. У няпоўных сказах, дзе апушчаны выказнік: Ні кроку назад.
3. З адмоўнымі займеннікамі і прыслоўямі: ніхто, нішто, нідзе.
4. Ва ўстойлівых выразах: ні рыба ні мяса, ні жывы ні мёртвы.
5. У даданых сказах, дзе выкарыстоўваюцца злучальныя словы (займеннікі і прыслоўі), да якіх можна далучыць часціцу б: Што ні кажы, а хлопец ён добры. Куды ні глянь, а ўсюды светла.

Не раз

Ні разу

Ніхто іншы не

Нішто іншае не

Не хто іншы, як

Не што іншае, як